Перспективные направления регулирования сигнальных путей, участвующих в развитии сахарного диабета второго типа
- Авторы: Бороздина Н.А.1,2, Попкова Д.В.3, Дьяченко И.А.1,2
-
Учреждения:
- Филиал ФГБУН “Институт биоорганической химии им. академиков М.М. Шемякина и Ю.А. Овчинникова” РАН
- Пущинский филиал федерального государственного бюджетного образовательного учреждения высшего образования “Российский биотехнологический университет (РОСБИОТЕХ)”
- ФГБУН “Тихоокеанский институт биоорганической химии им. Г.Б. Елякова” ДВО РАН
- Выпуск: Том 50, № 4 (2024)
- Страницы: 412-435
- Раздел: Статьи
- URL: https://edgccjournal.org/0132-3423/article/view/670833
- DOI: https://doi.org/10.31857/S0132342324040057
- EDN: https://elibrary.ru/MXCDMS
- ID: 670833
Цитировать
Аннотация
У веществ природного происхождения во множестве исследований подтверждено выраженное сродство к мишеням, ответственным за развитие патологических процессов при сахарном диабете 2-го типа. На данный момент растет интерес к биоактивным пептидам и низкомолекулярным соединениям, обнаруженным в растительных экстрактах и водорослях, морской фауне, как к высокоэффективным, безопасным и многообещающим противодиабетическим средствам. Биоактивные пептиды и фитотерапевтические препараты могут стать хорошей альтернативой имеющимся средствам для лечения сахарного диабета 2-го типа. В обзоре описаны способы снижения инсулинорезистентности и повышения чувствительности тканей к глюкозе через PTP1β (протеинтирозинфосфатазу 1β), GLP-1R (рецептор глюкагоноподобного пептида), DPP-4 (дипептидилпептидазу-4), AMPK (аденозинмонофосфат-активированную протеинкиназу) и MAPK (митоген-активированную протеинкиназу). Представлены способы регулирования ожирения и развития окислительного стресса через CCN3 (сверхэкспрессируемый ген нефробластомы), PPAR-γ (γ-рецептор, активируемый пролифератором пероксисом), NRF2 (ядерный фактор, связанный с эритроидным фактором 2), FFA (свободные жирные кислоты), FFAR (рецепторы свободных жирных кислот), 11β-HSD1 (11β-гидроксистероиддегидрогеназу). Рассмотрено регулирование гипергликемии через ингибиторы α-амилаз, регулирование накопления и расходования глюкозы через GFAT (глутаминфруктозо-6-фосфатаминотрансферазу), FOXO1 (фактор транскрипции, кодируемый геном FOXO1), GLUT4 (глюкозный транспортер 4-го типа), PGC-1α (коактиватор 1α-рецептора, активируемого пролифераторами пероксисом). В обзоре рассмотрено применение низкомолекулярных и пептидных соединений из природных источников, которые являются модуляторами мишеней и сигнальных путей in vitro и in vivo, участвующих в развитии сахарного диабета 2-го типа.
Ключевые слова
Полный текст

Об авторах
Н. А. Бороздина
Филиал ФГБУН “Институт биоорганической химии им. академиков М.М. Шемякина и Ю.А. Овчинникова” РАН; Пущинский филиал федерального государственного бюджетного образовательного учреждения высшего образования “Российский биотехнологический университет (РОСБИОТЕХ)”
Автор, ответственный за переписку.
Email: borozdina@bibch.ru
Россия, 142290 Пущино, просп. Науки, 6; 142290 Пущино, просп. Науки, 3
Д. В. Попкова
ФГБУН “Тихоокеанский институт биоорганической химии им. Г.Б. Елякова” ДВО РАН
Email: borozdina@bibch.ru
Россия, 690022 Владивосток, просп. 100 лет Владивостоку, 159
И. А. Дьяченко
Филиал ФГБУН “Институт биоорганической химии им. академиков М.М. Шемякина и Ю.А. Овчинникова” РАН; Пущинский филиал федерального государственного бюджетного образовательного учреждения высшего образования “Российский биотехнологический университет (РОСБИОТЕХ)”
Email: borozdina@bibch.ru
Россия, 142290 Пущино, просп. Науки, 6; 142290 Пущино, просп. Науки, 3
Список литературы
- Danaei G., Finucane M.M., Lu Y., Singh G.M., Cowan M.J., Paciorek C.J., Lin J.K., Farzadfar F., Khang Y.H., Stevens G.A., Rao M., Ali M.K., Riley L.M., Robinson C.A., Ezzati M. // Lancet. 2011. V. 378. P. 31–40. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(11)60679-x
- Cho N.H., Shaw J.E., Karuranga S., Huang Y., da Rocha Fernandes J.D., Ohlrogge A.W., Malanda B. // Diabetes Res. Clin. Pract. 2018. V. 138. P. 271–281. https://doi.org/10.1016/j.diabres.2018.02.023
- Artasensi A., Pedretti A., Vistoli G., Fumagalli L. // Molecules. 2020. V. 25. P. 1987. https://doi.org/10.3390/molecules25081987
- Moller D.E. // Cell Metab. 2012. V. 15. P. 19–24. https://doi.org/10.1016/j.cmet.2011.10.012
- Maruthur N.M., Tseng E., Hutfless S., Wilson L.M., Suarez-Cuervo C., Berger Z., Chu Y., Iyoha E., Segal J.B., Bolen S. // Ann. Intern. Med. 2016. V. 164. P. 740–751. https://doi.org/10.7326/m15-2650
- Liu Z., Zhao X., Sun W., Wang Y., Liu S., Kang L. // Exp. Ther. Med. 2017. V. 13. P. 3137–3145. https://doi.org/10.3892/etm.2017.4333
- Wirngo F.E., Lambert M.N., Jeppesen P.B. // Rev. Diabet. Stud. 2016. V. 13. P. 113–131. https://doi.org/10.1900/rds.2016.13.113
- Wahab A. // Pharmaceuticals (Basel). 2010. V. 3. P. 2090–2110. https://doi.org/10.3390/ph3072090
- Kanwal A., Kanwar N., Bharati S., Srivastava P., Singh S.P., Amar S. // Biomedicines. 2022. V. 10. P. 331. https://doi.org/10.3390/biomedicines10020331
- Antony P., Vijayan R. // Int. J. Mol. Sci. 2021. V. 22. P. 9059. https://doi.org/10.3390/ijms22169059
- Borah A.K., Ahmed S.A., Borah J.C. // Phytomedicine Plus. 2022. V. 2. P. 100225. https://doi.org/10.1016/j.phyplu.2022.100225
- Navale A.M., Paranjape A.N. // Biophys. Rev. 2016. V. 8. P. 5–9. https://doi.org/10.1007/s12551-015-0186-2
- Ismail A., Tanasova M. // Int. J. Mol. Sci. 2022. V. 23. P. 8698. https://doi.org/10.3390/ijms23158698
- Konrad D., Bilan P.J., Nawaz Z., Sweeney G., Niu W., Liu Z., Antonescu C.N., Rudich A., Klip A. // Diabetes. 2002. V. 51. P. 2719–2726. https://doi.org/10.2337/diabetes.51.9.2719
- Lee J.O., Lee S.K., Kim J.H., Kim N., You G.Y., Moon J.W., Kim S.J., Park S.H., Kim H.S. // J. Biol. Chem. 2012. V. 287. P. 44121–44129. https://doi.org/10.1074/jbc.M112.361386
- Herman R., Kravos N.A., Jensterle M., Janež A., Dolžan V. // Int. J. Mol. Sci. 2022. V. 23. P. 1264. https://doi.org/10.3390/ijms23031264
- Bailey C., Day C. // Pract. Diabetes Int. 2004. V. 21. P. 115–117. https://doi.org/10.1002/pdi.606
- Rosak C., Mertes G. // Diabetes Metab. Syndr. Obes. 2012. V. 5. P. 357–367. https://doi.org/10.2147/dmso.s28340
- Shishtar E., Sievenpiper J.L., Djedovic V., Cozma A.I., Ha V., Jayalath V.H., Jenkins D.J., Meija S.B., de Souza R.J., Jovanovski E., Vuksan V. // PLoS One. 2014. V. 9. P. e107391. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0107391.
- Kania-Dobrowolska M., Baraniak J. // Foods. 2022. V. 11. P. 2858. https://doi.org/10.3390/foods11182858
- Costello R.B., Dwyer J.T., Saldanha L., Bailey R.L., Merkel J., Wambogo E. // J. Acad. Nutr. Diet. 2016. V. 116. P. 1794–1802. https://doi.org/10.1016/j.jand.2016.07.015
- Sharma S., Mandal A., Kant R., Jachak S., Jagzape M. // J. Pak. Med. Assoc. 2020. Vol. 70. P. 2065–2069.
- Hu K., Huang H., Li H., Wei Y., Yao C. // Nutrients. 2023. V. 15. P. 1096. https://doi.org/10.3390/nu15051096
- Choi J., Kim K.-J. Koh E.-J., Lee B.-Y. // Nutrients. 2018. V. 10. P. 51. https://doi.org/10.3390/nu10010051
- Kovacs P., Hanson R.L., Lee Y.-H., Yang X., Kobes S., Permana P.A., Bogardus C., Baier L.J. // Diabetes. 2003. V. 52. P. 3005–3009. https://doi.org/10.2337/diabetes.52.12.3005
- Eckstein S.S., Weigert C., Lehmann R. // Curr. Med. Chem. 2017. V. 24. P. 1827–1852. https://doi.org/10.2174/0929867324666170426142826
- Chang Q., Li Y., White M.F., Fletcher J.A., Xiao S. // Cancer Res. 2002. V. 62. P. 6035–6038.
- Wang Y., Nishina P.M., Naggert J.K. // J. Endocrinol. 2009. V. 203. P. 65–74. https://doi.org/10.1677/JOE-09-0026
- Faddladdeen K.A.J. // Folia Morphol. (Warsz). 2021. V. 80. P. 149–157. https://doi.org/10.5603/FM.a2020.0034
- Shrivastava S.R., Shrivastava P.S., Ramasamy J. // J. Diabetes Metab. Disord. 2013. V. 12. P. 14. https://doi.org/10.1186/2251-6581-12-14
- Stull A.J., Wang Z.Q., Zhang X.H., Yu Y., Johnson W.D., Cefalu W.T. // Diabetes. 2012. V. 61. P. 1415–1422. https://doi.org/10.2337/db11-0744
- Behl T., Gupta A., Sehgal A., Albarrati A., Albratty M., Meraya A.M., Najmi A., Bhatia S., Bungau S. // Biomed. Pharmacother. 2022. V. 153. P. 113405. https://doi.org/10.1016/j.biopha.2022.113405
- Jung H.J., Seong S.H., Ali M.Y., Min B.S., Jung H.A., Choi J.S. // Arch. Pharm. Res. 2017. V. 40. P. 1403– 1413. https://doi.org/10.1007/s12272-017-0992-0
- Coughlan K.A., Valentine R.J., Ruderman N.B., Saha A.K. // Diabetes Metab. Syndr. Obes. 2014. V. 7. P. 241–253. https://doi.org/10.2147/DMSO.S43731
- Dugan L.L., You Y.H., Ali S.S., Diamond-Stanic M., Miyamoto S., DeCleves A.E., Andreyev A., Quach T., Ly S., Shekhtman G., Nguyen W., Chepetan A., Le T.P., Wang L., Xu M., Paik K.P., Fogo A., Viollet B., Murphy A., Brosius F., Naviaux R.K., Sharma K. // J. Clin. Invest. 2013. V. 123. P. 4888–4899. https://doi.org/10.1172/JCI66218
- Wu H., Deng X., Shi Y., Su Y., Wei J., Duan H. // J. Endocrinol. 2016. V. 229. P. R99–R115. https://doi.org/10.1530/JOE-16-0021
- Kleiner S., Mepani R.J., Laznik D., Ye L., Jurczak M.J., Jornayvaz F.R., Estall J.L., Chatterjee Bhowmick D., Shulman G.I., Spiegelman B.M. // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 2012. V. 109. P. 9635–9640. https://doi.org/10.1073/pnas.1207287109
- Rius-Pérez S., Torres-Cuevas I., Millán I., Ortega Á.L., Pérez S. // Oxid. Med. Cell Longev. 2020. V. 2020. P. 1452696. https://doi.org/10.1155/2020/1452696
- Kim M.J., Yun H., Kim D.H., Kang I., Choe W., Kim S.S., Ha J. // J. Ginseng Res. 2014. V. 38. P. 16–21. https://doi.org/10.1016/j.jgr.2013.11.010
- Hsu W.H., Chen T.H., Lee B.H., Hsu Y.W., Pan T.M. // Food Chem. Toxicol. 2014. V. 64. P. 94–103. https://doi.org/10.1016/j.fct.2013.11.015
- Li X., Wang L., Ma H. // Mol. Med. Rep. 2019. V. 20. P. 1754–1760. https://doi.org/10.3892/mmr.2019.10391
- Xu Z., Sun J., Tong Q., Lin Q., Qian L., Park Y., Zheng Y. // Int. J. Mol. Sci. 2016. V. 17. P. 2001. https://doi.org/10.3390/ijms17122001
- Kawano Y., Ryder J.W., Rincon J., Zierath J.R., Krook A., Wallberg-Henriksson H. // Am. J. Physiol. Endocrinol. Metab. 2001. V. 281. P. E1255–E1259. https://doi.org/10.1152/ajpendo.2001.281.6.e1255
- Huang X., Liu G., Guo J., Su Z. // Int. J. Biol. Sci. 2018. V. 14. P. 1483–1496. https://doi.org/10.7150/ijbs.27173.
- Song C., Liu D., Yang S., Cheng L., Xing E., Chen Z. // Exp. Ther. Med. 2018. V. 16. P. 3345–3352. https://doi.org/10.3892/etm.2018.6615
- Li J.C., Shen X.F., Shao J.A., Tao M.M., Gu J., Li J., Huang N. // Drug Des. Devel. Ther. 2018. V. 12. P. 2695–2706. https://doi.org/10.2147/DDDT.S171025
- Yang Q., Wen Y.M., Shen J., Chen M.M., Wen J.H., Li Z.M., Liang Y.Z., Xia N. // Diabetes Metab. Syndr. Obes. 2020. V. 13. P. 713–718. https://doi.org/10.2147/DMSO.S231979
- Cooper M.S., Stewart P.M. // J. Clin. Endocrinol. Metab. 2009. V. 94. P. 4645–4654. https://doi.org/10.1210/jc.2009-1412
- Blum A., Loerz C., Martin H.J., Staab-Weijnitz C.A., Maser E. // J. Steroid Biochem. Mol. Biol. 2012. V. 128. P. 51–55. https://doi.org/10.1016/j.jsbmb.2011.09.003
- Hintzpeter J., Stapelfeld C., Loerz C., Martin H.-J., Maser E. // PLoS One. 2014. V. 9. P. e84468. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0084468
- Damayanti D.S., Utomo D.H., Kusuma C. // In Silico Pharmacol. 2016. V. 5. P. 3. https://doi.org/10.1007/s40203-017-0023-3
- Kang S., Tsai L.T., Rosen E.D. // Trends Cell Biol. 2016. V. 26. P. 341–351. https://doi.org/10.1016/j.tcb.2016.01.002
- Asadi S., Rahimi Z., Saidijam M., Shabab N., Goodarzi M.T. // Int. J. Mol. Cell Med. 2018. V. 7. P. 176–184. https://doi.org/10.22088/IJMCM.BUMS.7.3.176
- Kim D.H., Kim S.M., Lee B., Lee E.K., Chung K.W., Moon K.M., An H.J., Kim K.M., Yu B.P., Chung H.Y. // J. Nutr. Biochem. 2017. V. 45 P. 104–114. https://doi.org/10.1016/j.jnutbio.2017.04.014
- Marchelek-Mysliwiec M., Nalewajska M., TurońSkrzypińska A., Kotrych K., Dziedziejko V., Sulikowski T., Pawlik A. // Int. J. Mol. Sci. 2022. V. 23. P. 11611. https://doi.org/10.3390/ijms231911611
- Tang C., Ahmed K., Gille A., Lu S., Gröne H.J., Tunaru S., Offermanns S. // Nat. Med. 2015. V. 21. P. 173–177. https://doi.org/10.1038/nm.3779
- Prentice K.J., Wheeler M.B. // Cell Metab. 2015. V. 21. P. 353–354. https://doi.org/10.1016/j.cmet.2015.02.015
- Feng X.T., Duan H.M., Li S.L. // Int. J. Mol. Med. 2017. V. 40. P. 922–930. https://doi.org/10.3892/ijmm.2017.3070
- Dwitiyanti D., Harahap Y., Elya B., Bahtiar A. // Adv. Pharmacol. Pharm. Sci. 2021. V. 2021. P. 8869571. https://doi.org/10.1155/2021/8869571
- De León D.D., Crutchlow M.F., Ham J.Y., Stoffers D.A. // Int. J. Biochem. Cell Biol. 2006. V. 38. P. 845–859. https://doi.org/10.1016/j.biocel.2005.07.011
- Li Y., Zhang W., Zhao R., Zhang X. // Bioact. Mater. 2022. V. 15. P. 392–408. https://doi.org/10.1016/j.bioactmat.2022.02.025
- Seino Y., Fukushima M., Yabe D. // J. Diabetes Investig. 2010. V. 1. P. 8–23. https://doi.org/10.1111/j.2040-1124.2010.00022.x
- Chao E.C. // Clin. Diabetes. 2014. V. 32. P. 4–11. https://doi.org/10.2337/diaclin.32.1.4
- Saisho Y. // Diseases. 2020. V. 8. P. 14. https://doi.org/10.3390/diseases8020014
- Xu B., Li S., Kang B., Zhou J. // Cardiovasc. Diabetol. 2022. V. 21. P. 83. https://doi.org/10.1186/s12933-022-01512-w
- Moradi-Marjaneh R., Paseban M., Sahebkar A. // Phytother. Res. 2019. V. 33. P. 2518–2530. https://doi.org/10.1002/ptr.6421
- Anderson J.E. // Diabetes Spectr. 2020. V. 33. P. 165–174. https://doi.org/10.2337/ds19-0031
- Choi C.-I. // Molecules. 2016. V. 21. P. 1136. https://doi.org/10.3390/molecules21091136
- McCarty M.F., DiNicolantonio J.J. // Open Heart. 2015. V. 2. P. e000205. https://doi.org/10.1136/openhrt-2014-000205
- Taslimi P., Aslan H.E., Demir Y., Oztaskin N., Maraş A., Gulçin İ., Beydemir S., Goksu S. // Int. J. Biol. Macromol. 2018. V. 119. P. 857–863. https://doi.org/10.1016/j.ijbiomac.2018.08.004
- Li H., Zhou H., Zhang J., Fu X., Ying Z., Liu X. // Int. J. Food Properties. 2021. V. 24. P. 277–290. https://doi.org/10.1080/10942912.2021.1876087
- Brunkhorst C., Schneider E. // Res. Microbiol. 2005. V. 156. P. 851–857. https://doi.org/10.1016/j.resmic.2005.03.008
- Rosak C., Mertes G. // Curr. Diabetes Rev. 2009. V. 5. P. 157–164. https://doi.org/10.2174/157339909788920910
- Dalsgaard N.B., Gasbjerg L.S., Hansen L.S., Hansen N.L., Stensen S., Hartmann B., Rehfeld J.F., Holst J.J., Vilsbøll T., Knop F.K. // Eur. J. Endocrinol. 2021. V. 184. P. 383–394. https://doi.org/10.1530/EJE-20-1121
- Hofmann O., Vértesy L., Braunitzer G. // Biol. Chem. Hoppe Seyler. 1985. V. 366. P. 1161–1168. https://doi.org/10.1515/bchm3.1985.366.2.1161
- Heyl D.L., Fernandes S., Khullar L., Stephens J., Blaney E., Opang-Owusu H., Stahelin B., Pasko T., Jacobs J., Bailey D., Brown D., Milletti M.C. // Bioorg. Med. Chem. 2005. V. 13. P. 4262– 4268. https://doi.org/10.1016/j.bmc.2005.04.019
- Ben Nejma M., Sioud O., Mastouri M. // 3 Biotech. 2018. V. 8. P. 1. https://doi.org/10.1007/s13205-017-1019-8
- Saxena L., Iyer B. K., Ananthanarayan L. // J. Chromatogr. B Analyt. Technol. Biomed. Life Sci. 2010. V. 878. P. 1549–1554. https://doi.org/10.1016/j.jchromb.2010.04.009
- Heo S.J., Hwang J.Y., Choi J.I., Han J.S., Kim H.J., Jeon Y.J. // Eur. J. Pharmacol. 2009. V. 615. P. 252– 256. https://doi.org/10.1016/j.ejphar.2009.05.017
- Admassu H., Gasmalla M.A.A., Yang R., Zhao W. // J. Agricult. Food Chem. 2018. V. 66. P. 4872–4882. https://doi.org/10.1021/acs.jafc.8b00960
- Tysoe C., Williams L.K., Keyzers R., Nguyen N.T., Tarling C., Wicki J., Goddard-Borger E.D., Aguda A.H., Perry S., Foster L.J., Andersen R.J., Brayer G.D., Withers S.G. // ACS Cent Sci. 2016. V. 2. P. 154–161. https://doi.org/10.1021/acscentsci.5b00399
- Sintsova O., Popkova D., Kalinovskii A., Rasin A., Borozdina N., Shaykhutdinova E., Klimovich A., Menshov A., Kim N., Anastyuk S., Kusaykin M., Dyachenko I., Gladkikh I., Leychenko E. // Biomed. Pharmacother. 2023. V. 168. P. 115743. https://doi.org/10.1016/j.biopha.2023.115743
- Sintsova O.V., Leychenko E.V., Gladkikh I.N., Anastyuk S.D., Monastyrnaya M.M., and Kozlovskaya E.P. // Vestnik of the Far East Branch of the Russian Academy of Sciences. 2018. V. 6S. P. 66. https://doi.org/10.25808/08697698.2018.202.6S.082
- Sintsova O., Gladkikh I., Kalinovskii A., Zelepuga E., Monastyrnaya M., Kim N., Shevchenko L., Peigneur S., Tytgat J., Kozlovskaya E., Leychenko E. // Marine Drugs. 2019. V. 17. P. 542. https://doi.org/10.3390/md17100542
- Bhuyan P., Sarma S., Ganguly M., Hazarika J., Mahanta R. // J. Mol. Structure. 2020. V. 1222. P. 128957. https://doi.org/10.1016/j.molstruc.2020.128957
- Schleicher E.D., Weigert C. // Kidney Int. Suppl. 2000. V. 58. P. S13–S18. https://doi.org/10.1046/j.1523-1755.2000.07703.x
- Srinivasan V., Sandhya N., Sampathkumar R., Farooq S., Mohan V., Balasubramanyam M. // Clin. Biochem. 2007. V. 40. P. 952–957. https://doi.org/10.1016/j.clinbiochem.2007.05.002
- Li J.Y., Wang Y.D., Qi X.Y., Ran L., Hong T., Yang J., Yan B., Liao Z.Z., Liu J.H., Xiao X.H. // Clin. Chim. Acta. 2019. V. 494. P. 52–57. https://doi.org/10.1016/j.cca.2019.03.006
- Peng L., Wei Y., Shao Y., Li Y., Liu N., Duan L. // Mediators Inflamm. 2021. V. 2021. P. 5576059. https://doi.org/10.1155/2021/5576059
- Paradis R., Lazar N., Antinozzi P., Perbal B., Buteau J. // PLoS One. 2013. V. 8. P. e64957. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0064957
- Wang H., Huang B., Hou A., Xue L., Wang B., Chen J., Li M., Zhang J.V. // Am. J. Physiol. Endocrinol. Metab. 2021. V. 320. P. E786–E796. https://doi.org/10.1152/ajpendo.00230.2020
- Wang P., Sang S. // Biofactors. 2018. V. 44. P. 16–25. https://doi.org/10.1002/biof.1410
- Xia N., Daiber A., Förstermann U., Li H. // Br. J. Pharmacol. 2017. V. 174. P. 1633–1646. https://doi.org/10.1111/bph.13492
- Zheng T., Chen H. // Mol. Immunol. 2021. V. 137. P. 163–173. https://doi.org/10.1016/j.molimm.2021.06.011
- Frkic R.L., Richter K., Bruning J.B. // J. Biol. Chem. 2021. V. 297. P. 101030. https://doi.org/10.1016/j.jbc.2021.101030
- Rangwala S.M., Lazar M.A. // Trends Pharmacol. Sci. 2004. V. 25. P. 331–336. https://doi.org/10.1016/j.tips.2004.03.012.
- Ma X., Wang D., Zhao W., Xu L. // Front. Endocrinol (Lausanne). 2018. V. 9. P. 473. https://doi.org/10.3389/fendo.2018.00473
- Александров А.А. // РМЖ. 2011. Т. 13. С. 847.
- Mazidi M., Karimi E., Meydani M., GhayourMobarhan M., Ferns G.A. // World J. Methodol. 2016. V. 6. P. 112–127. https://doi.org/10.5662/wjm.v6.i1.112
- Balbaa M., El-Zeftawy M., Abdulmalek S.A. // Molecules. 2021. V. 26. P. 6836. https://doi.org/10.3390/molecules26226836
- Sireesh D., Dhamodharan U., Ezhilarasi K., Vijay V., Ramkumar K.M. // Sci. Rep. 2018. V. 8. P. 5126. https://doi.org/10.1038/s41598-018-22913-6
- Reis A.A. da S., Santos R. da S., Cruz A.H. da S., Silva E.G. da, Cruz A.D. da, Pedrino G.R. // InTech. 2016. https://doi.org/10.5772/66132
- Zamanian M.Y., Giménez-Llort L., Nikbakhtzadeh M., Kamiab Z., Heidari M., Bazmandegan G. // Curr. Mol. Pharmacol. 2023. V. 16. P. 331–345. https://doi.org/10.2174/1874467215666220620143655
- Cuadrado A., Manda G., Hassan A., Alcaraz M.J., Barbas C., Daiber A., Ghezzi P., León R., López M.G., Oliva B., Pajares M., Rojo A.I., Robledinos-Antón N., Valverde A.M., Guney E., Schmidt H.H.H.W. // Pharmacol. Rev. 2018. V. 70. P. 348–383. https://doi.org/10.1124/pr.117.014753
- Matzinger M., Fischhuber K., Heiss E.H. // Biotechnol. Adv. 2018. V. 36. P. 1738–1767. https://doi.org/10.1016/j.biotechadv.2017.12.015
- Ghareghomi S., Rahban M., Moosavi-Movahedi Z., Habibi-Rezaei M., Saso L., Moosavi-Movahedi A.A. // Molecules. 2021. V. 26. P. 7658. https://doi.org/10.3390/molecules26247658
- Chang C.L., Lin Y., Bartolome A.P., Chen Y.C., Chiu S.C., Yang W.C. // Evid. Based Complement Alternat. Med. 2013. V. 2013. P. 378657. https://doi.org/10.1155/2013/378657
- Riyaphan J., Pham D.C., Leong M.K., Weng C.F. // Biomolecules. 2021. V. 11. P. 1877. https://doi.org/10.3390/biom11121877
- Agarwal P. // Res. Rev. J. Med. Health Sci. 2016. V. 5. P. 1–8.
- Atanasov A.G., Zotchev S.B., Dirsch V.M., International Natural Product Sciences Taskforce, Supuran C.T. // Nat. Rev. Drug Discov. 2021. V. 20. P. 200–216. https://doi.org/10.1038/s41573-020-00114-z
Дополнительные файлы
